เขียนโปรแกรมภาษา Python ตอนที่ 137 การตรวจสอบเงื่อนไขด้วย If statement

เขียนโปรแกรมภาษา Python ตอนที่ 137 การตรวจสอบเงื่อนไขด้วย If statement

ใน Python เราสามารถเขียนคำสั่งตรวจสอบเงื่อนไขโดยการใช้ If statement เพื่อการตรวจสอบเงื่อนไขบางอย่างว่าเป็นไปตามที่เราต้องการหรือไม่ ก่อนจะดำเนินการใด ๆ โดยการใช้คีย์เวิร์ด if

สำหรับการตรวจสอบเงื่อนไข เราสามารถใช้เครื่องหมายทางคณิตศาสตร์มาใช้ในการตรวจสอบได้ดังนี้

• ตรวจสอบว่าตัวแปร 2 ตัว เท่ากัน หรือไม่ : x == y
• ตรวจสอบว่าตัวแปร 2 ตัว ไม่เท่ากัน หรือไม่ : x != y
• ตรวจสอบว่าตัวแปรด้านซ้าย น้อยกว่า ตัวแปรด้านขวา หรือไม่ : x < y
• ตรวจสอบว่าตัวแปรด้านซ้าย น้อยกว่าหรือเท่ากับ ตัวแปรด้านขวา หรือไม่ : x <= y
• ตรวจสอบว่าตัวแปรด้านซ้าย มากกว่า ตัวแปรด้านขวา หรือไม่ : x > y
• ตรวจสอบว่าตัวแปรด้านซ้าย มากกว่าหรือเท่ากับ ตัวแปรด้านขวา หรือไม่ : a >= b

ตัวอย่างการใช้ If statement

การตรวจสอบเงื่อนไขด้วย If statement เราจะใช้คีย์เวิร์ด if ในการตรวจสอบ ดังตัวอย่าง

x = 100
y = 150
if x < y:
    print("x หน้อยกว่า y")

• บรรทัดที่ 3 ใช้คีย์เวิร์ด if ตรวจสอบว่า ตัวแปร x มีค่าน้อยกว่าตัวแปร y หรือไม่
• บรรทัดที่ 4 ถ้าเงื่อนไขเป็นจริง คือตัวแปร x มีค่าน้อยกว่าตัวแปร y ให้แสดงคำว่า “x หน้อยกว่า y” ออกทางหน้อจอ

ผลลัพธ์

x หน้อยกว่า y

การย่อหน้า

ใน Python จะใช้การย่อหน้า (โดยปกตินิยมใช้วิธีกดปุ่ม Tab บนคีย์บอร์ดเพื่อทำย่อหน้า) สำหรับการกำหนดขอบเขตของโค้ด ไม่เหมือนภาษาอื่น ๆ ที่โดยส่วนใหญ่จะใช้เครื่องหมายวงเล็บปีกกา {} ในการกำหนดขอบเขตของโค้ด

ถ้าเราใช้ If statement โดยไม่มีย่อหน้า จะเกิด Error ขึ้นมา

x = 100
y = 150
if x < y:
print('x หน้อยกว่า y')

จากตัวอย่างจะเห็นว่าเกิด IndentationError เนื่องจากเราใช้ If statement โดยไม่มีการกำหนดย่อหน้า ทำให้ Python ไม่รู้ว่าขอบเขตของโค้ดเริ่มจากตรงไหนและจบตรงไหนนั่นเอง

ดังนั้น เรื่องของย่อหน้าจึงเป็นเรื่องสำคัญที่เราต้องระมัดระวังเป็นพิเศษในการเขียนโปรแกรมภาษา Python

กรณีเงื่อนไขแรกไม่เป็นจริงและมีเงื่อนไขอื่นที่ต้องพิจารณาต่อ

ถ้าเรามีเงื่อนไขอื่น ๆ ที่ต้องพิจารณาต่อจากเงื่อนไขแรก ในกรณีที่เงื่อนไขแรกไม่เป็นจริง สามารถใช้คีย์เวิร์ด elif เพื่อตรวจสอบเงื่อนไขอื่น ๆ ต่อไปเรื่อย ๆ ได้

x = 100
y = 100
if x < y:
    print('x หน้อยกว่า y')
elif x == y:
    print("x เท่ากับ y")

• บรรทัดที่ 3 ใช้คีย์เวิร์ด if เพื่อตรวจสอบว่าตัวแปร x มีค่าน้อยกว่าตัวแปร y หรือไม่
• บรรทัดที่ 4 ถ้าเงื่อนไขเป็นจริงตามบรรทัดที่ 3 ให้แสดงข้อความ “x หน้อยกว่า y”
• บรรทัดที่ 5 ถ้าเงื่อนไขตามบรรทัดที่ 3 ไม่เป็นจริง จะข้ามมาทำงานที่บรรทัดนี้ ใช้คีย์เวิร์ด elif ตรวจสอบว่า ตัวแปร x มีค่าเท่ากับตัวแปร y หรือไม่
• บรรทัดที่ 6 ถ้าเงื่อนไขเป็นจริงตามบรรทัดที่ 5 ให้แสดงข้อความ “x เท่ากับ y”

จากโค้ด เนื่องจากตัวแปร x และตัวแปร y มีค่าเท่ากัน เงื่อนไขแรก (บรรทัดที่ 3) จึงไม่เป็นจริง จึงข้ามมาทำงานที่บรรทัดที่ 5 ต่อ ซึ่งตรวจสอบว่า ตัวแปร x มีค่าเท่ากับตัวแปร y หรือไม่ มาถึงตรงนี้เงื่อนไขเป็นจริงแล้ว โปรแกรมจึงทำงานตามเงื่อนไขนี้ คือแสดงข้อความ “x เท่ากับ y”

ผลลัพธ์

x เท่ากับ y

ทั้งนี้ เราสามารถใช้คีย์เวิร์ด elif เพื่อตรวจสอบเงื่อนไขอื่น ๆ ต่อไปได้เรื่อย ๆ ตราบเท่าที่เงื่อนไขก่อนหน้านี้ยังไม่เป็นจริง ตัวอย่างเช่น โปรแกรมตัดเกรด อาจต้องใช้คีย์เวิร์ด elif หลายครั้งหน่อย

score = 66
if score >= 80:
    print('เกรด : 4')
elif score >= 75:
    print('เกรด : 3.5')
elif score >= 70:
    print('เกรด : 3')
elif score >= 65:
    print('เกรด : 2.5')
elif score >= 60:
    print('เกรด : 2')

จากโค้ด โปรแกรมจะทำการตรวจสอบเงื่อนไขไปเรื่อย ๆ จนกว่าจะพบเงื่อนไขที่เป็นจริง

• ถ้าเงื่อนไขในบรรทัดที่ 2 ไม่เป็นจริง ก็จะข้ามไปตรวจสอบเงื่อนไขในบรรทัดที่ 4
• ถ้าเงื่อนไขในบรรทัดที่ 4 ไม่เป็นจริง ก็จะข้ามไปตรวจสอบเงื่อนไขในบรรทัดที่ 6
• ถ้าเงื่อนไขในบรรทัดที่ 6 ไม่เป็นจริง ก็จะข้ามไปตรวจสอบเงื่อนไขในบรรทัดที่ 8
• ถ้าเงื่อนไขในบรรทัดที่ 8 ไม่เป็นจริง ก็จะข้ามไปตรวจสอบเงื่อนไขในบรรทัดที่ 10

ผลลัพธ์ เนื่องจากค่าในตัวแปร score เท่ากับ 66 ซึ่งตรงกับเงื่อนไขในบรรทัดที่ 8 คือ score มากกว่าหรือเท่ากับ 65 ดังนั้นจึงได้ผลลัพธ์เป็น

เกรด : 2.5

กรณีไม่มีเงื่อนไขใดเป็นจริง

ในกรณีที่ไม่มีเงื่อนไขใด ๆ เป็นจริงเลย ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้ เราสามารถใช้คีย์เวิร์ด else เพื่อดำเนินการใด ๆ ตามที่ต้องการ เช่น

score = 44
if score >= 80:
    print('เกรด : 4')
elif score >= 75:
    print('เกรด : 3.5')
elif score >= 70:
    print('เกรด : 3')
elif score >= 65:
    print('เกรด : 2.5')
elif score >= 60:
    print('เกรด : 2')
else:
    print('เกรด : 0')

• บรรทัดที่ 12-13 ถ้าเงื่อนไขก่อนหน้านี้ไม่มีเงื่อนไขใดเป็นจริงเลย ให้แสดงข้อความ “เกรด : 0”

ผลลัพธ์

เกรด : 0

ถ้ามีเงื่อนไขที่ต้องตรวจสอบเพียงเงื่อนไขเดียว แต่ต้องการดำเนินการบางอย่างถ้าหากเงื่อนไขไม่เป็นจริง เราก็ไม่จำเป็นต้องใช้คีย์เวิร์ด elif แต่สามารถใช้คีย์เวิร์ด else ร่วมกับคีย์เวิร์ด if ได้เลย ดังตัวอย่าง

score = 44
if score >= 65:
    print('คุณสอบผ่าน')
else:
    print('คุณสอบไม่ผ่าน')

• บรรทัดที่ 2-3 ถ้าได้คะแนนตั้งแต่ 65 ขึ้นไป ให้แสดงข้อความ “คุณสอบผ่าน”
• บรรทัดที่ 4-5 ถ้าเงื่อนไขในบรรทัดที่ 2 ไม่เป็นจริง คือได้คะแนนน้อยกว่า 65 ให้แสดงข้อความ “คุณสอบไม่ผ่าน”

ผลลัพธ์

คุณสอบไม่ผ่าน

Short Hand If

ถ้าหลังจากการตรวจสอบเงื่อนไขแล้ว เรามี statement ที่ต้องดำเนินการเพียงแค่ statement เดียว เราสามารถเขียน statement นั้นไว้ในบรรทัดเดียวกับ If statement ได้เลย โดยจะไม่มี Error ใด ๆ

score = 99
if score >= 65: print('คุณสอบผ่าน')

ผลลัพธ์

คุณสอบผ่าน

Short Hand If … Else

ถ้าหลัง If statement มีคำสั่งที่ต้องดำเนินการเพียง statement เดียว และหลัง Else statement ก็มีคำสั่งที่ต้องดำเนินการเพียง statement เดียวเช่นกัน เราสามารถวางคำสั่งทั้งหมดไว้ในบรรทัดเดียวกันได้เลย โดยมีรูปแบบการใช้งานดังตัวอย่าง

score = 50
print('คุณสอบผ่าน') if score >= 65 else print('คุณสอบไม่ผ่าน')

ผลลัพธ์

คุณสอบไม่ผ่าน

เราสามารถเขียน else statement หลาย ๆ อันไว้ในบรรทัดเดียวกันก็ได้ ตราบใดที่คำสั่งการดำเนินการหลัง else มีเพียง statement เดียว ดังตัวอย่าง

score = 63
print('เกรด : 4') if score >= 80 else print('เกรด : 3.5') if score >= 75 else print('เกรด : 3') if score >= 70 else print('เกรด : 2.5') if score >= 65 else print('เกรด : 2') if score >= 60 else print("สอบตก")

ผลลัพธ์

เกรด : 2

แต่ถ้ายาวเกินไป แนะนำให้เขียนไว้คนละบรรทัดจะดูง่ายกว่านะครับ

การเขียน If statement ลักษณะนี้เรียกว่า Ternary Operators หรือ Conditional Expressions

การใช้คีย์เวิร์ด and ร่วมกัน If statement

เราสามารถใช้คีย์เวิร์ด and ร่วมกับคีย์เวิร์ด if เพื่อทำการตรวจสอบเงื่อนไขหลาย ๆ เงื่อนไข โดยที่ทุก ๆ เงื่อนไขต้องเป็นจริง ดังตัวอย่าง

score = 63
if score is not None and score > 60:
    print("คุณสอบผ่าน")

• บรรทัดที่ 2 เป็นการตรวจสอบ 2 เงื่อนไข คือ score ต้องไม่เป็น None และต้องมากกว่า 60 ด้วย

จากโค้ดตัวอย่าง ค่าของตัวแปร score คือ 63 ไม่ไช่ค่า None และมากกว่า 60 ด้วย ถือว่าเป็นจริงทั้ง 2 เงื่อนไข จึงได้ผลลัพธ์เป็น

คุณสอบผ่าน

การใช้คีย์เวิร์ด or ร่วมกัน If statement

เราสามารถใช้คีย์เวิร์ด or ร่วมกับคีย์เวิร์ด if เพื่อทำการตรวจสอบเงื่อนไขหลาย ๆ เงื่อนไข โดยที่เงื่อนไขใดเงื่อนไขหนึ่งต้องเป็นจริง ดังตัวอย่าง

score = 40
if score is None or score < 60:
    print("คุณสอบไม่ผ่าน")

• บรรทัดที่ 2 เป็นการตรวจสอบ 2 เงื่อนไข โดยถ้าเงื่อนไขใดเงื่อนไขหนึ่งเป็นจริงก็ถือว่าตรงตามเงื่อนไขที่ต้องการ คือ score เป็น None หรือน้อยกว่า 60 อย่างใดอย่างหนึ่ง

จากโค้ด score ไม่ใช่ None แต่น้อยกว่า 60 ถือว่าเข้าเงื่อนไข จึงไปทำงานที่ statement ภายในเงื่อนไข ทำให้ได้ผลลัพธ์เป็น

คุณสอบไม่ผ่าน

การใช้คีย์เวิร์ด not ร่วมกัน If statement

คีย์เวิร์ด not ใช้สำหรับกลับค่าของผลลัพธ์ในเงื่อนไขให้เป็นตรงกันข้าม คือ กลับจริงเป็นเท็จ กลับเท็จเป็นจริง

เราสามารถใช้คีย์เวิร์ด not ร่วมกับ If statement ดังแนวทางต่อไปนี้

fail = False
if not fail:
    print("คุณสอบผ่าน")

• บรรทัดที่ 1 สร้างตัวแปร fail ขึ้นมา กำหนดค่าเป็น False
• บรรทัดที่ 2 ใช้คีย์เวิร์ด not ร่วมกับคีย์เวิร์ด if ตรวจสอบว่า ถ้าไม่ fail แสดงว่าสอบผ่าน ให้ไปเรียก statement ในบรรทัดที่ 3 มาทำงาน

จากโค้ด ตัวแปร fail มีค่าเป็น False เมื่อมีคีย์เวิร์ด not นำหน้า ก็จะกลับค่าเป็น True จึงได้ผลลัพธ์เป็น

คุณสอบผ่าน

Nested If หรือ If statement ซ้อนกัน

เราสามารถใช้ If statement ซ้อนกันหลาย ๆ ชั้นได้ ดังแนวทางต่อไปนี้

score = 74
if score > 59:
    if score >= 80:
        print('เกรด : 4')
    elif score >= 75:
        print('เกรด : 3.5')
    elif score >= 70:
        print('เกรด : 3')
    elif score >= 65:
        print('เกรด : 2.5')
    elif score >= 60:
        print('เกรด : 2')
else:
    print('เกรด : 0')

• บรรทัดที่ 3-12 เป็นการใช้ If statement ซ้อนอยู่ภายใน If statement อื่นอีกที

ผลลัพธ์

เกรด : 3

การใช้ If statement ซ้อนกันหลาย ๆ ชั้น ต้องระวังเรื่องย่อหน้าด้วย เพราะนั่นคือการกำหนดขอบเขตของโค้ด ถ้าย่อหน้าผิดพลาด การทำงานก็ผิดพลาด หรืออาจเกิด Error ขึ้นได้

The pass Statement

If statement ไม่สามารถปล่อยว่างได้ คือเมื่อมีการตรวจสอบเงื่อนไขด้วยคีย์เวิร์ด if แล้ว ต้องมี statement สำหรับทำงานภายในเงื่อนไขนั้นอย่างน้อย 1 บรรทัด ไม่เช่นนั้นจะเกิด Error

score = None
if score is None: #เขียนแบบนี้จะเกิด Error

แต่ถ้าเรายังไม่มีไอเดียว่าถ้าเงื่อนไขนั้นเป็นจริงจะให้ทำอะไร หรือไม่ต้องการให้ทำอะไรเลย เราสามารถเขียน pass statement ลงไปแทนได้ เพื่อหลีกเลี่ยงข้อผิดพลาด

พูดแบบชาวบ้าน ๆ ก็คือ ให้ผ่านไปก่อนนั่นเอง

ตัวอย่างการใช้ pass statement

score = None
if score is None:
    pass

จากโค้ด หมายความว่า ถ้า score เป็น None ไม่ต้องทำอะไร และหลีกเลี่ยง Error ได้

MILLE กันแดดสูตรน้ำผสมคอลลาเจน

MILLE กันแดดสูตรน้ำผสมคอลลาเจน SNAIL COLLAGEN WATERY SUNSCREEN SPF50 PA +++ 30 ml.

ช้อปเลย

กระเป๋าจัดระเบียบ กระเป๋าเครื่องสำอาง ผ้าลูกฟูก

กระเป๋าจัดระเบียบ กระเป๋าเครื่องสำอาง ผ้าลูกฟูก รุ่นใหม่(GC-165)

ช้อปเลย

Bloss ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดผิวหน้า

Bloss Facial Cleansing Water 300 ml. (บลอสส์ เฟเชียล คลีนซิ่ง วอเตอร์ 300 มล.จำนวน 1 ขวด) ผลิตภัณฑ์ ทำความสะอาดผิวหน้า

ช้อปเลย

แพนทีน บำรุงผมแห้งเสีย แชมพู + ครีมนวดผม

[แพ็คสุดคุ้ม] Pantene แพนทีน บำรุงผมแห้งเสีย แชมพู 380 มล. + ครีมนวดผม Collagen สูตรเข้มข้น 270มล .

ช้อปเลย

ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการนอน

Dee-Nize ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการนอน ช่วยนอนหลับ หลับง่าย หลับลึก ไม่มีส่วนผสมของยานอนหลับ ขนาดบรรจุ 30 แคปซูล ส่งฟรี

ช้อปเลย

Lovito ชุดกระโปรงลําลอง ผ้าไม่สมมาตร แบบเรียบ

Lovito ชุดกระโปรงลําลอง ผ้าไม่สมมาตร แบบเรียบ สําหรับผู้หญิง LNE29473 (สีน้ําตาล/สีเทา)

ช้อปเลย

เครื่องหนีบผมเมอร์เมดลอนลึก แกน 36 มม.

KIKI&CO Deep Mermaid 36MM เครื่องหนีบผมเมอร์เมดลอนลึก แกน 36 มม มีมอก. ประกัน 1ปี เครื่องม้วนผม ลอนมาม่า ลอนเกาหลี

ช้อปเลย

เก้าอี้สนาม พับเก็บได้ รับน้ำหนักได้ 120 กก.

เก้าอี้สนาม พับเก็บได้ มีกระเป๋า รับน้ำหนักได้ 120 กก.

ช้อปเลย

ที่คว่ำจาน 1 ชั้น มีถาดรองน้ำเลื่อนออกได้

Clip Pac Mono ที่คว่ำจาน 1 ชั้น รุ่น 3839 มีถาดรองน้ำเลื่อนออกได้ ขามีฐานรองกันมด

ช้อปเลย

PINION DENIM WhiteGold 20Oz 2023

PINION DENIM WhiteGold 20Oz 2023 งานแบรนด์ไทยลิขสิทธิ์แท้

ช้อปเลย

เต๊นท์สัตว์เลี้ยง จัมโบ้ บ้านแมว บ้านหมา

PawSociety เต๊นท์สัตว์เลี้ยง จัมโบ้ บ้านแมว ที่นอนแมว ที่นอนสัตว์เลี้ยง ที่นอนสุนัข ที่นอนหมา บ้านหมา

ช้อปเลย

MULI ชั้นวางของรถเข็นพลาสติก 3/4 ชั้น

MULI ชั้นวางของรถเข็นพลาสติก 3/4 ชั้น พร้อมล้อเลื่อน

ช้อปเลย

JDR ลำโพงบลูทูธ 12 รุ่น JR-1201

ช้อปเลย

[5 รีม 80 แกรม ] Double A กระดาษถ่ายเอกสาร ขนาด A4 500 แผ่น ต่อรีม

ช้อปเลย

ONIKUMA HOKO RGB M730 USB MICROPHONE ไมโครโฟนตั้งโต๊ะ ไมค์สตรีมมิ่ง

ช้อปเลย

10.9-inch iPad Air Wi-Fi (2022)

ช้อปเลย

Boya BY-M1DM Dual Omni-directional Lavalier Mic ไมค์ติดปกเสื้อ ไมค์ไลฟ์สด

ช้อปเลย

iPhone 15 Pro

ช้อปเลย